Listopad w USA jest miesiącem poświęconym wcześniakom. W Polsce 17 listopada obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Wcześniaka; jedno na dziesięcioro dzieci rodzi się przedwcześnie.
Kim jest wcześniak?
To niemowlę, które przyszło na świat zbyt wcześnie, a jego narządy nie są jeszcze do końca ukształtowane. Z definicji neonatologicznej wynika, że wcześniak to dziecko urodzone przed 37 tygodniem ciąży. Ze względu na tydzień urodzenia wcześniactwo można podzielić na 3 grupy:
- Ekstremalnie skrajne wcześniaki – to dzieci urodzone często na granicy przeżywalności, ze skrajnie małą masą ciała (najmniejszy uratowany wcześniak ważył 390 g) i nie w pełni rozwiniętym organizmem, są to dzieci urodzone od 22 do 27 tygodnia ciąży;
- Skrajne wcześniaki – dzieci urodzone od 28 do 31 tygodnia ciąży;
- Średnie (późne) wcześniaki – to dzieci urodzone od 32 do 36 tygodnia ciąży.
Inny podział jest przyjmowany ze względu na wagę urodzeniową:
- Ekstremalnie mała urodzeniowa masa ciała < 1000 g;
- Bardzo mała urodzeniowa masa ciała < 1500 g;
- Mała urodzeniowa masa ciała < 2500 g.
Przedstawiony podział został zaczerpnięty z książki „Niezbędnik rodzica Wcześniaka” wydanej przez Fundację Wcześniak Rodzice – Rodzicom.
Wiek korygowany, czyli wiek wcześniaka liczony inaczej
Wiek korygowany jest bardzo ważnym pojęciem wśród rodziców wcześniaków. Wiek dziecka przedwcześnie urodzonego liczony jest nie od daty jego urodzin, lecz od daty planowanego porodu. W przypadku ekstremalnie skrajnych wcześniaków różnica może wynosić, aż 5 miesięcy, czyli np.: 10-miesięczny wcześniak z 22 tygodnia ciąży będzie miał umiejętności na poziomie 5-miesięcznego dziecka urodzonego w terminie.
W przypadku wcześniaków, wiek korygowany pozwala na znacznie dokładniejsze monitorowanie prawidłowego rozwoju. Tym samym unikamy sytuacji, w której maluch urodzony przedwcześnie jest porównywany do dzieci urodzonych w terminie. Co ważne, w przypadku wcześniaków wiek korygowany stosowany jest aż do 18. tygodnia życia.
Aby obliczyć wiek skorygowany, wystarczy odjąć od wieku metrykalnego czas, którego zabrakło do planowanego rozwiązania ciąży. Co ciekawe, wielu specjalistów zaleca szczepić wcześniaki zgodnie z ich wiekiem metrykalnym, czyli rzeczywistym dniem narodzin.
Najczęstsze problemy dzieci przedwcześnie urodzonych
Dzieci przedwcześnie urodzone już na początku swojego życia mają problemy ze zdrowiem, najczęstszymi z nich są:
- wylewy krwi do mózgu;
- retinopatia wcześniacza – dotyczy to zwłaszcza dzieci urodzonych przed 28 tygodniem ciąży z wagą poniżej 1500 g;
- niedojrzałość płuc – płuca dzieci urodzonych przed 32 tygodniem ciąży nie są w stanie same wytworzyć surfaktantu, który wyścieła powierzchnię pęcherzyków płucnych i jest niezbędny do wydolności oddechowej;
- niedojrzałością sercowo-oddechową – dzieci urodzone przedwcześnie bardzo często cierpią na bezdechy, których przyczyną jest niedojrzałość ośrodków nerwowych;
- zwalnianie akcji serca – niedojrzały system kontroli rytmu serca, jest bardzo wrażliwy na różne zaburzenia np.: refluks;
- otwarty przewód botalla – u dzieci urodzonych przed 32 tygodniem ciąży jest on często otwarty i należy go operacyjnie zamknąć;
- niedojrzałość układu trawiennego – dzieci przedwcześnie urodzone muszą być karmione przez sondę (PEG), ponieważ nie mają odruchu ssania, który pojawia się dopiero około 36 tygodnia ciąży;
- niedojrzały układ nerwowy.
OIOM ciężki czas dla rodziców
Na Intensywnej Terapii Noworodka wcześniak spędza swoje pierwsze dni, tygodnie, a w ekstremalnych przypadkach nawet miesiące. W inkubatorze jest podpięty do różnej aparatury ratującej jego życie. Wcześniaki mają ogromną wolę walki, słyszą i bardzo często na swój sposób reagują na głos swoich rodziców.
Kangurowanie
Kangurowanie, czyli kontakt skóra do skóry jest bardzo ważny szczególnie dla wcześniaków. Nie zawsze jednak kontakt ten jest od razu możliwy. W przypadku skrajnych wcześniaków pierwsze kangurowanie odbywa się dopiero gdy mają kilka tygodni, a nawet miesięcy (!). Kangurowanie ma bardzo pozytywny wpływ zarówno na dziecko, jak i matkę.
Karmienie wcześniaka
Najlepszym pokarmem dla każdego wcześniaka jest mleko matki, które zawiera wszystkie niezbędne dla dziecka składniki odżywcze. Jeśli kobieta po porodzie nie ma jeszcze mleka, to dziecku powinno być podawane kobiece mleko z banku mleka. Niestety w Polsce jest za mało tego typu placówek i wcześniakom najczęściej podaje się mleko modyfikowane.
W szpitalach położne pomagają mamom w pierwszym ściąganiu siary do strzykawki. Taki maluszek potrzebuje na początku maksymalnie kilka mililitrów pokarmu. Dziecko urodzone przedwcześnie nie umie ssać, więc ważne jest, aby mama wcześniaka ściągała pokarm przy pomocy laktatora. Z czasem, gdy dziecko będzie większe, jest duża szansa, że nauczy się ssać pierś.
Trudna miłość matki do dziecka
Większość mam dzieci przedwcześnie urodzonych obwinia się za to, że ich maleństwo jest wcześniakiem, choć nie jest to ich wina. W wielu przypadkach wcześniejsze rozwiązanie ciąży jest jedyną możliwością uratowania matki i dziecka. Niestety większość kobiet po przedwczesnym porodzie przechodzi traumę, dlatego niezbędne jest zapewnienie mamie opieki psychologa, a w skrajnych przypadkach nawet psychiatry.
Kobiety, które urodziły przedwcześnie, często oprócz poczucia winy borykają się również z brakiem umiejętności pokochania własnego dziecka. Niestety, nie w każdym szpitalu jest możliwość, aby matka przebywała cały czas z dzieckiem, w większości szpitali są wyznaczone godziny odwiedzin. Takie sytuacje nie pomagają w nawiązaniu bliskiej relacji z dzieckiem. Matki bardzo przeżywają fakt, że maleństwo nie jest im tak bliskie jak być powinno.
Upragniony powrót do domu
Gdy dziecko przybiera na wadze dzięki efektownemu ssaniu mleka z butelki i nie ma problemów zdrowotnych wymagających hospitalizacji, a jego waga przekracza magiczne 2 kg, to rodzice mogą zabrać go do domu. Wyjście do domu jest często bardzo stresujące dla rodziców i wiąże się z całą listą zaleceń lekarskich i kontroli w poradniach specjalistycznych.
Niekończące się zalecenia
Wypis ze szpitala jest często początkiem drogi do normalności. Dziecko przedwcześnie urodzone jest pod kontrolą różnych poradni specjalistycznych do minimum 2 roku życia. Najczęściej są to poradnie:
- okulistyczna,
- neurologiczna,
- patologii noworodka,
- rehabilitacyjna,
- kardiologiczna.
Konsekwencje przedwczesnego porodu
Dynamiczny rozwój medycyny pozwala na ratowanie dzieci urodzonych już w 22 tygodniu ciąży. W związku z tym, że takie dziecko nie jest gotowe do samodzielnego życia poza łonem matki, to konieczne jest jego leczenie na intensywnej terapii. Każdy wcześniak wymaga intubacji, a później przejścia na wspomaganie oddychania metodą Inflant Flow. Okres wentylacji tlenem u każdego dziecka jest inny.
Wcześniaki mają niedojrzały układ nerwowy, co ma swoje konsekwencje w ich późniejszym życiu, przejawiając się m.in. w:
- nadpobudliwości,
- zaburzeniach SI,
- opóźnieniu w rozwoju,
- nieodpowiedniej koordynacji psycho-ruchowej.
Każdy wcześniak wymaga rehabilitacji, ponieważ u takich dzieci obserwuje się zaburzenia w napięciu mięśniowym. Kolejnym problemem dotykającym większość dzieci przedwcześnie urodzonych są wylewy krwi do mózgu oraz mózgowe porażenie dziecięce. Dlatego u wcześniaków tak ważna jest wczesna diagnoza neurologiczna oraz częsta rehabilitacja.
Wcześniak początkowo może żyć tylko dzięki wysokiej klasy sprzętowi i wykwalifikowanemu personelowi medycznemu. Opieka nad takim dzieckiem wymaga od rodziców dużo cierpliwości i pracy.
Zdjęcie główne: Autor: Aditya Romansa, źródło: unsplash.com
